Bošnjaci su južnoslovenski narod , koji pretežno živi u Bosni i Hercegovini , odnosno na području Federacije Bosne i Hercegovine . Bošnjaci takođe žive i u nekim drugim delovima bivše Jugoslavije , a značajnije su zastupljeni u nekoliko opština Srbije i Crne Gore , prvenstveno u regiji poznatoj kao Sandžak. Govore bosanskim jezikom . Pretežno su islamske veroispovesti ( suniti ). Bošnjački narod nastanjen ponajviše u Bosni i Hercegovini, kao i Srbiji i Crnoj Gori. Ima ih oko 3 miliona, od toga oko 2 miliona u Bosni i Hercegovini,velik broj Bošnjaka živi u Turskoj približno 350,000. Pripadaju islamskom civilizacijskom krugu, a potiču od islamiziranoga pučanstva srednjovjekovne Bosne, kao i susjednih država i područja koja su bila duže vremena pod turskom upravom (Srbija, Crna Gora te Hrvatska-poglavito Lika, Slavonija i Dalmacija. Za razliku od ostalih Južnih Slovena koji su po dolasku na Balkan u 7. vijeku primili pravoslavlje, i onih koji su primili katoličanstvo, u Bosni je postojala i treća skupina. U Bosni je pustilo korijena „heretičko“ učenje, tzv. Bosanska ili Bogumilska ili Kristijanska crkva. Posebna crkva, posebna teritorija i odanost srednjovjekovnoj bosanskoj državi stvorili su srednjovjekovnu bošnjačku naciju. Bogumilsko učenje je izniklo iz protivrječnosti jedinstva Boga s dogmom o svetom Trojstvu. Bogumili su čvrsto vjerovali u zagrobni život. Vjerovali su da ima jedan Bog i da je Bog u svom biću dobar, da nije izvor nesreće na zemlji, nego da je nesreća rezultat materijalnog svijeta, kojeg je stvorio đavo. Bogumili su vjerovali da smrt čovjeka oslobađa od materijalnog svijeta, svijeta zla, i uvodi ga u vječni svijet istine, koji je Božja kreacija. Bogumili kao i muslimani ne prihvataju dogmu o svetom Trojstvu, koja, po njima, narušava sliku jedinstva boga. Upravo zbog te sličnosti sa islamom bogumili su lako i rado prihvatili islam, neki čak i prije dolaska Turaka u Bosnu.
Prije prihvatanja islama bosanski bogumili su bili izloženi križarskim ratovima iz Ugarske i krstaškim ratovima iz Raške (Srbije) da bi se odrekli svoje bogumilske vjere. Kao posljedicu tih ratova imamo da su bosanski kraljevi formalno prihvatali katoličanstvo, da bi zaštitili narod i državu, mada je većina njihovih podanika ostala pod uticajem stare vjere. Akademik Nedim Filipović je u svojim naučnim radovima dokazao da su većina bosanskih muslimana potekli upravo od Bosanaca koji su bili tek jednu generaciju pokatoličeni bogumili. U periodu otomanske vladavine Bošnjaci su se, dok su u Bosni, izjašnjavali kao muslimani, da bi označili svoju različitost od okolnih kršćana, a izvan Bosne, deklarisali su se kao Bošnjaci, da bi označili svoju različitost od Turaka. Bošnjaci su početkom 18. vijeka čak i ratovali protiv Turaka za slobodu Bosne. Ustanak je vodio Husein-kapetan Gradašćević. Tada je Bosna kažnjena oduzimanjem četiri nahije s desne strane Drine, koje je turski sultan darovao Obrenovićevoj Srbiji za usluge u ratu protiv Bošnjaka. Tako se srpski san, da im granica bude na Drini, iskazan pjesmom „Marš na Drinu“, time ostvario. Tada su Bošnjaci vojno porazili Turke na Kosovu polju, ali su ipak na kraju izgubili zbog izdaje. Interesantno je da su i tada posavski katolici bili odani svojoj zemlji Bosni do kraja. Interesantno je da su i tada neprijatelji Bošnjaka našli jednoga, tobože, muslimana, a uistinu Srbina, Omer-Pašu Latasa, da se obračuna s bošnjaštvom zauvijek. Niži oficir u Austrijskoj vojsci, lički Srbin Latas je, tobože, primio islam, i sa zadovoljstvom temeljito pobio sve viđenije i pametnije Bošnjake. Bošnjačka vlastela i inteligencija je tada uništena, pa je i svijest o bošnjaštvu za duže vrijeme poklekla. Kao posljedicu takvih historijskih okolnosti u Bosni i Hercegovini imamo katolike, pravoslavne i muslimane koji su se tek mnogo kasnije počeli nacionalno izjašnjavati kao Hrvati, Srbi i Bošnjaci. U periodu austro-ugarske vladavine, tek iza 1878 godine, pravoslavni Bosanci i Hercegovci su stekli srpsku nacionalnu svijest, katolici hrvatsku, a muslimani su se sjetili svog nacionalnog identiteta i imena Bošnjak i ljubavi prema svojoj državi Bosni tj. Bosni i Hercegovini. Međutim, ovo pravilo ima veoma mnogo izuzetaka. Poznati su primjeri katolika i pravoslavnih koji su se opredjeljivali kao Bošnjaci.
Mnogo su češći primjeri muslimana koji su stekli srpsku i hrvatsku nacionalnu svijest. Bošnjaci su 1918. žrtvovali svoj nacionalni identitet i nacionalno ime Jugoslaviji. Za formalno priznanje svoje etničke osobenosti pod imenom Bosansko- hercegovački Muslimani ili, skraćeno, Bosanski Muslimani izborili su se tek 1970 godine zahvaljujući tadašnjim Bošnjacima komunistima kao što su bili Džemal Bijedić, Hamdija Pozderac, dr. Fuad Muhić. Bošnjaci su povratili svoje nacionalno ime Bošnjak tek u ratu, u proljeće 1994. Značajne zasluge za to pripada Aliji Isakoviću, ratnom predsjedniku „bošnjačkog sabora“. Bošnjaci su prije rata bili najvitalnija etnička grupa u Bosni i Hercagovini, a poslije Albanaca i u Jugoslaviji. To je direktna posljedica njihove obespravljenosti u komunističkom režimu.
Izvor teksta: Rat u Bosni i Hercegovini – politički aspekti, autor dr. Muhamed Borogovac
wikipedija
